Tóm tắt về lịch sử nhà Nguyễn giai đoạn 1802-1945

Triều đại Nhà Nguyễn (1802–1945) là triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam với những phát triển và thăng trầm trong suốt hơn 140 năm tồn tại. Cùng tìm hiểu lịch sử nhà Nguyễn trong bài viết sau đây để hiểu thêm về triều đại này.

Hình thành và thành lập triều đại nhà Nguyễn

Nhà Nguyễn là giai đoạn chuyển tiếp quan trọng, đánh dấu sự kết thúc của chế độ phong kiến và mở ra kỷ nguyên hiện đại của Việt Nam kéo dài từ năm 1802 đến 1945. Nhà Nguyễn được thành lập bởi Gia Long, người sáng lập ra triều đại sau khi đánh bại các lực lượng đối lập, bao gồm Tây Sơn và các phe phái phong kiến khác, vào cuối thế kỷ 18. Nhà Nguyễn (1802–1945) là triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam, lịch sử của triều đại này có những dấu ấn quan trọng khi nhà Nguyễn đã thống nhất đất nước sau một thời kỳ phân tranh và loạn lạc.

Khi Gia Long lên ngôi vào năm 1802, ông chọn Phú Xuân (Huế) làm kinh đô chính thức của nhà Nguyễn. Việc chọn Huế làm kinh đô khẳng định sự thống nhất đất nước dưới một triều đại duy nhất và do Huế nằm ở trung tâm đất nước, dễ dàng kiểm soát cả hai miền Nam-Bắc.

Xem thêm: Khám phá di tích lịch sử Gò Đống Đa

 Các công trình quan trọng do Gia Long xây dựng tại Huế:

• Kinh thành Huế là một trong những công trình lớn nhất và tiêu biểu của triều Nguyễn bao gồm ba vòng thành chính Kinh thành, Hoàng thành và Tử Cấm thành.
• Hệ thống lăng tẩm, đền đài được xây dựng để tôn vinh tổ tiên họ Nguyễn, thể hiện lòng hiếu đạo và ý thức lưu giữ di sản dòng tộc.
• Công trình tôn giáo Phật giáo, Nho giáo và các tín ngưỡng truyền thống phát triển mạnh mẽ ở thời kỳ này.

Các đời vua nhà Nguyễn

Triều đại Nhà Nguyễn (1802–1945) là triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam trải qua 13 đời vua từ Gia Long đến Bảo Đại. Dưới đây là danh sách các đời vua và thời gian trị vì:

• Gia Long (1802–1820): Người sáng lập triều Nguyễn, tên thật là Nguyễn Phúc Ánh, là vị vua đầu tiên của triều đại nhà Nguyễn, đánh dấu sự thống nhất lãnh thổ Việt Nam sau hơn hai thế kỷ chia cắt.
• Minh Mạng (1820–1841): Tên thật là Nguyễn Phúc Đảm, là vị vua thứ hai của triều Nguyễn.  Ông được đánh giá là một nhà lãnh đạo có tài năng quân sự và chính trị, nhưng cũng gây tranh cãi về việc áp dụng chế độ quân chủ tập quyền và chính sách bảo thủ.
• Thiệu Trị (1841–1847): Tên thật là Nguyễn Phúc Miên Tông, là vị vua thứ ba của triều Nguyễn. Ông là con trai trưởng của vua Minh Mạng, được biết đến với phong cách trị vì ôn hòa, bảo thủ, và trung thành với chính sách của cha mình.
• Tự Đức (1847–1883): Tên thật là Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, ông trị vì lâu nhất triều Nguyễn trong thời kỳ đất nước chịu nhiều biến cố do thực dân Pháp xâm lược.
• Dục Đức (1883): Tên thật là Nguyễn Phúc Ưng Ái, là vị vua thứ 5 của triều Nguyễn, nhưng ông chỉ trị vì khoảng 3 ngày sau đó bị phế truất.
• Hiệp Hòa (1883): tên thật là Nguyễn Phúc Hồng Dật, là vị vua thứ 6 của triều Nguyễn, trị vì 4 tháng, bị ép thoái vị và qua đời do có một số phận bi kịch do mâu thuẫn với các đại thần trong triều.
• Hàm Nghi (1884–1885): tên thật là Nguyễn Phúc Ưng Lịch, là vị vua thứ 8 của triều Nguyễn và nổi tiếng với vai trò lãnh đạo phong trào Cần Vương chống thực dân Pháp bị bắt và lưu đày sang Algeria.
• Đồng Khánh (1885–1889): tên thật là Nguyễn Phúc Ưng Kỷ, là vị vua thứ 9 của triều Nguyễn, ddược Pháp đưa lên ngôi, là một vị vua phụ thuộc nhiều vào sự sắp đặt của thực dân Pháp.
• Thành Thái (1889–1907) là vị vua thứ 11 của triều Nguyễn, trị vì trong thời kỳ đất nước đang chịu sự áp bức của thực dân Pháp, ông tỏ thái độ phản đối nên bị phế truất và bị lưu đài.
• Duy Tân (1907–1916): Cũng chống Pháp, tham gia khởi nghĩa nhưng bị bắt và lưu đày.
• Khải Định (1916–1925): Tăng cường hợp tác với Pháp, xây dựng nhiều công trình, trong đó có lăng Khải Định.
• Bảo Đại (1926–1945): Là vua cuối cùng, thoái vị năm 1945 sau Cách mạng Tháng Tám.
• Tự Đức (1847–1883): Đối mặt với áp lực từ các nước phương Tây, đặc biệt là Pháp. Dưới thời vua Tự Đức, Việt Nam dần mất độc lập sau thất bại trong các cuộc chiến chống thực dân Pháp.

Ý nghĩa lịch sử nhà Nguyễn

Triều đại Nhà Nguyễn đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong lịch sử Việt Nam, đánh dấu giai đoạn cuối cùng của chế độ phong kiến. Nhà Nguyễn có một vai trò quan trọng từ chính trị, văn hóa, đến các di sản vật chất vẫn còn được bảo tồn cho đến ngày nay. Dù kết thúc trong bi kịch và suy yếu, triều đại Nguyễn để lại cho Việt Nam nhiều giá trị văn hóa và lịch sử và sự phát triển văn hóa, xã hội dưới thời kỳ này.

Xem thêm: Ý nghĩa lịch sử chùa Trấn Quốc nổi tiếng ở Hà Nội

Thống nhất đất nước

Nhà Nguyễn được sáng lập bởi Nguyễn Ánh (Gia Long) sau khi đánh bại nhà Tây Sơn vào năm 1802. Ông là người đặt nền móng cho một quốc gia thống nhất với lãnh thổ như hiện nay. Gia Long không chỉ thống nhất đất nước từ Bắc đến Nam mà còn khôi phục quyền lực của triều đình Trung ương.

Các bộ máy quyền lực mạnh mẽ và cải cách hành chính

Một trong những đặc điểm nổi bật của triều Nguyễn là việc củng cố và duy trì chính quyền tập quyền. Gia Long đã xây dựng hệ thống hành chính với các bộ máy quyền lực mạnh mẽ thiết lập các hệ thống thuế khóa, quân đội và hệ thống giáo dục theo mô hình phong kiến, gia tăng quyền lực của triều đình.

Văn hóa và kiến trúc phát triển

Nhà Nguyễn là một thời kỳ vàng son trong nghệ thuật và văn hóa Việt Nam. Nổi bật là các công trình kiến trúc như Kinh thành Huế, các lăng tẩm vua Nguyễn Lăng Tự Đức, Lăng Minh Mạng, các đền đài, cung điện. Triều Nguyễn cũng duy trì và phát triển các lễ hội, truyền thống dân gian của dân tộc.

Đối mặt với sự xâm lược của Pháp

Nhà Nguyễn tuy có nỗ lực kháng chiến cuộc xâm lược của thực dân Pháp vào giữa thế kỷ 19 nhưng với sự yếu kém của chính quyền Việt Nam phải ký các hiệp ước nhượng bộ chính thức trở thành một nước bảo hộ của Pháp. Tuy nhiên, triều Nguyễn vẫn là trung tâm quyền lực, thể hiện tinh thần chống ngoại xâm mạnh mẽ trong suốt thời gian đầu, đặc biệt là phong trào Cần Vương
Di sản văn hóa
Mặc dù nhà Nguyễn kết thúc vào năm 1945 với sự thoái vị của Bảo Đại, triều đại này để lại cho Việt Nam những di sản văn hóa và lịch sử vô cùng to lớn. Đặc biệt là Quần thể Di tích Cố đô Huế, được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới.

Lịch sử nhà Nguyễn có những dấu ấn quan trọng từ khi thành lập, phát triển đến những biến cố lớn trong thời kỳ thực dân Pháp và sự sụp đổ của chế độ phong kiến vào năm 1945. Mặc dù triều đại này đã sụp đổ dưới sự xâm lược của thực dân Pháp, nhưng những giá trị của triều đại này vẫn để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử và văn hóa Việt Nam.