Cuộc can thiệp của Liên Xô vào Tân Cương năm 1934

Ngày 15/11/2011, Trung Quốc chính thức khánh thành Tượng đài liệt sĩ Liên Xô ngay tại nơi chon cất 79 binh sĩ Liên Xô thiệt mạng tại Tân Cương năm 1934. Cùng tìm hiểu sự kiện lịch sử này để hiểu rõ hơn lý do vì sao chiến sĩ Liên Xô lại đổ máu tại Tân Cương.

1/ Bối cảnh Tân Cương và cuộc nổi dậy Kumul (1931)

Đất Tân Cương đã rơi vào tay Nhà Thanh do chính tướng Tả Tôn Đường cầm đầu trận chiến vào năm 1787 tuy nhiên năm 1912 nhà Thanh đã tan rã. Một tướng xưng danh Dương Tăng Tân lấy danh nghĩa Trung Hoa Dân Quốc đã làm chủ và kiểm soát Tân Cương. Từ đây Tân Cương trở  nên ổn định với chính sách bình đẳng quyền lợi của người Hán và các sắc dân thiểu số.

Sau 16 năm, Dương Tăng Tân chết. Người tiếp ngôi là Kim Thụ Nhân, mang nặng tư tưởng phân biệt chủng tộc. Thời kỳ nổi dậy của sự tham nhũng và bạo lực. Mọi quyền hành của người thiểu số, nhất là người Hồi giáo bị bác bỏ. Tất cả vị trí quan trọng trong chính quyền là người Hán, với đội cảnh sát mật nhằm đàn áp, hãm hại ai dám chống đối. Kim Thụ Nhân bí mật xây dựng mối quan hệ với Liên Xô, tạo sự ảnh hưởng lớn của Liên Xô tại khu vực Tây Bắc Trung Quốc.

Cuộc đấu tranh của người Hồi giáo ở Tân Cương phản lại Kim Thụ Nhân. Cuộc khởi nghĩa mang tên “Khởi nghĩa Kumul – Cáp Mật”. Cùng lúc đó Sư đoàn 36 của Mã Trọng Anh từ Cam Túc sang Tân Cương để hạ Kim Thụ Nhân.

Kim Thụ Nhân cậy nhờ Liên Xô nhưng đã bị hạ bệ bởi  Thịnh Thế Tài. Hết năm 1931, cuộc nổi dậy Kumul cơ bản đã dịu dần, tuy nhiên tình hình xấu đi do Tân Cương có 2 tướng.

Người lính dân tộc Hồi tại Sư đoàn 36

Xem thêm: Tìm hiểu câu chuyện Loạn Bát Vương cuối thời nhà Tấn

2/ Đấu đá giữa Thịnh Thế Tài và Mã Trọng Anh

Mã Trọng Anh theo chính phủ Nam Kinh của Tưởng Giới Thạch, Thịnh Thế Tài lại theo Liên Xô. Đến năm 1938, Thịnh Thế Tài chính thức tham gia Đảng Cộng sản Liên Xô. Cùng thống lĩnh Tân Cương nhưng Thịnh Thế Tài hoàn toàn không ưa quân Tam Cúc có mặt ở đất này nên đã lệnh đánh đuổi quân Mã Trọng Anh khỏi Tân Cương.

Dưới sự hậu thuẫn từ Liên Xô, Thịnh Thế Tài làm bá chủ tại Tân Cương. Liên Xô mang đến hàng nghìn quân  Bạch Vệ từ thời Nội chiến Nga hiện sống  ở Tân Cương, luôn luôn giúp Thịnh khi cần. Tân Cương đang bị rối loạn, có cùng lúc các lực lượng của Thịnh Thế Tài, Mã Trọng Anh, quân nổi dậy Hồi Giáo, Liên Xô, quân Bạch Vệ,…cùng đó  Nam Kinh của Tưởng Giới Thạch đã không thể tự kiểm soát.

Năm 1933,  Thế Tài và Mã Trọng Anh chính thức nổ đấu tranh vũ trang. Chính phủ Quốc Dân Đảng ở Nam Kinh, cho rằng Thịnh Thế Tài là đồ chơi của Liên Xô, đã hướng Sư đoàn 36 của Mã Trọng Anh đánh mạnh vào Thịnh Thế Tài. 1800 lính Bạch Vệ Nga, có nhiều lính Liên Xô cải trang, đã đến Urumqi hỗ trợ Thịnh Thế Tài chống lại Sư đoàn 36 của Mã Trọng Anh. Thảm trận máu xảy ra với 6.000 lính cả 2 bên chết trận. Cuối cùng Sư đoàn 36 của Mã Trọng Anh thua phải rời khỏi Urumqi.

Năm 1933, Liên Xô hỗ trợ mọi mặt cho Thịnh Thế Tài. Sau đó Liên Xô phải trực tiếp gửi quân đến Tân Cương chiến đấu.

Tháng 12 năm 1933, sư đoàn 36 của Mã Trọng Anh đánh lần 2 vào Urumqi. Quân Thịnh Thế Tài không chống cự được, ông định trốn sang Liên Xô. Tuy nhiên, Liên Xô đã chính thức cho quân sang yểm trợ.

Chân dung Mã Trọng Anh

3/ Cuộc can thiệp của Liên Xô

Vào tháng 1 năm 1934, 7.000 quân Liên Xô với xe tăng, máy bay, trọng pháo,…với cái tên ”Tình nguyện viên Altai” đã vào đất Tân Cương. Cùng vài nghìn quân Bạch vệ cũ gia nhập, lên đường đến Urumqi cứu Thịnh Thế Tài.

30 ngày đầu quân Liên Xô phải chịu nhiều thương vong do yếu về địa hình. Tướng Mã Hổ Sơn, phó tư lệnh Sư đoàn 36, nổi tiếng sau 1 tháng ròng rã chặn quân đội Liên Xô. Nhưng  mục đích cuối cùng của quân đội Liên Xô là dẹp được Tưởng Giới Thạc.

Dù bị Mã Hổ Sơn cầm chân, quân đội Liên Xô thực hiện đánh trực diện lực lượng Sư đoàn 36 của Mã Trọng Anh đóng quân ở sông Tutung. Quân Liên Xô đã ném bom mù tạt vào quân Trung Quốc. Mã Trọng Anh thua nhanh chóng và sớm phải lui quân.

Quân Liên Xô chặn  Mã Trọng Anh ở đèo Dawan Cheng. Lực lượng quá mỏng khiến toàn bộ lính Liên Xô bị giết, xe bọc thép lăn xuống núi. Chờ khi quân Bạch vệ yểm trợ, Mã Trọng Anh mới cho lui quân.

Sven Hedin, một nhà thám hiểm người Thụy Điển, đã vô tình bị Sư đoàn 36 của Mã Trọng Anh bắt trên đường họ rút lui đã ghi lại toàn bộ câu chuyện.  Sven Hedin bị quân Liên Xô bắt sau khi thành phố Korla lớn thứ 2 ở Tân Cương vào ngày 16/3/1934.

Cuộc can thiệp của quân đội Liên Xô vào Tân Cương đã giành thắng lợi.